Naghuhukay ang mga manggagawa na nag-i-install ng mga bagong linya ng gas sa labas ng Lima, Peru nang mahukay nila ang walong mga mumiya at mga bagay na nagmula sa panahon bago pa man dumating ang mga Inca noong nakaraang linggo.
Tulad ng isang sibuyas na mayroong ilang mga layer, ang kabisera ng rehiyon ng Peru ay mayroong mga layer ng kasaysayan na paminsan-minsan ay nabubuklat kapag nag-i-install ng bagong imprastraktura.
Noong nakaraang linggo, nahukay ng mga manggagawa ng linya ng gas habang nag-i-install sila ng mga bagong linya ang walong mga libingang balot ng panahon bago pa man dumating ang mga Inca.
“Nakukuha namin ang mga dahon ng nawawalang kasaysayan ng Lima na lang nakatago sa ilalim ng mga riles at kalsada,” sabi ni Jesus Bahamonde, isang arkeologo sa Calidda, ang kompanyang nagdi-distribute ng natural gas sa lungsod na may 10 milyong katao, sa Associated Press noong Biyernes.
Sa nakalipas na 19 na taon, isinasagawa ng kompanya ang mga pagsisikap upang i-upgrade at palawakin ang kanilang mga sistema ng linya ng gas. Sa proseso, nahukay ng mga crew higit sa 1,900 mga natuklasang pang-arkeolohiya, kabilang ang mga tela, palayok at mga mumiya, na karamihan ay nauugnay sa mga libingan sa patag na lupa.
Higit pa sa 400 pang mga site na pang-arkeolohiya, na mas malaki kaysa sa mga libingan, ang na-dig up sa buong kapaligiran ng kalunsuran.
Ang mga konstruksyon ng adobe sa itaas ng mga burol at itinuturing na banal na lugar ay kilala bilang “huacas” sa katutubong wika ng Quechua.
Para sa isang lugar na sinakop ng higit sa 10,000 taon ng mga kultura bago dumating ang mga Inca, ang Imperyo at kultura ng Inca, at kultura na ipinakilala ng mga mananakop na Kastila simula noong 1535, ang bilang ng mga natuklasan ay hindi nakapagtataka.
Kabilang sa mga natuklasan noong nakaraang linggo ang mga balot ng sinaunang mga lalaki sa nakaupong posisyon, binalot sa telang bulak at nakatali ng mga lubid na hinabi mula sa liana sa mga hukay na halos isang talampakan sa ilalim ng ibabaw ng lupa.
Pinaniniwalaan ng mga arkeologo ng Calidda na ang mga balot ay mula sa kultura bago dumating ang mga Inca na tinatawag na Ichma, na nabuo noong 1100 A.D. at kumalat sa mga lambak hanggang naging bahagi ito ng Imperyo ng Inca noong huling bahagi ng ika-15 siglo.
Isa sa mga arkeologo, si Roberto Quispe na nagtatrabaho sa hukay ay nagsabi na ang mga nahukay na libingang balot ay maaaring maglaman ng humigit-kumulang dalawang matatanda at anim na kabataan.
Natagpuan ang lahat ng walong mga libingan malapit sa mga restaurant ng inihaw na manok at isang daan patungo sa tanging planta ng nukleyar ng bansa.
Ang ilan sa ibang mga natuklasan na matatagpuan sa mga nakaraang taon ay mas kamakailan lamang. Halimbawa, si Quispe ay nagtatrabaho sa Barangay La Flor noong 2018 nang siya at iba pang mga arkeologo ay nakatagpo ng mga kabaong na kahoy na may tatlong mga imigranteng Tsino na inilibing doon noong ika-19 na siglo.
Natagpuan ang mga katawan ng mga Tsino kasama ang mga pipa para sa pagsisindi ng opium, mga sigarilyong gawa sa kamay, mga sapatos, mga baraha ng Tsino, isang pilak na barya ng Peru na may petsang 1898 at isang sertipiko ng pagtatapos na may petsang 1875.
“Nang dumating ang mga Kastila noong ika-16 na siglo, natagpuan nila ang buong populasyon na naninirahan sa tatlong lambak na ngayon ay bumubuo sa Lima … ang meron tayo ay isang uri ng pagpapatuloy ng kasaysayan,” sabi ni Bahamonde.